Nie polityka, nie korupcja, więc co stało za powołaniem pierwszej komisji śledczej? Instytucja komisji śledczej nie jest wynalazkiem współczesnego świata. Pierwsza tego typu komisja powstała ponoć już w 1530 roku. Co było przyczynkiem do jej powołania? Okazuje się, że nie tak, jak bywa obecnie: polityka, korupcja, przestępstwo gospodarcze, a po prostu… kobieta. Pierwsza komisja śledcza została ustanowiona w związku ze sprawą dopiero co owdowiałej po kasztelanie gnieźnieńskim Mikołaju Tomickim (zm. 1529 r.), Anny Tomickiej z domu Lisowskiej.Jedno ze źródeł donosi, że brat zmarłego – podkanclerzy koronny Piotr Tomicki – dowiedziawszy się o tym, że Anna miała romans ze szlachcicem Duninem, postanowił wymierzyć sprawiedliwość jej kochankowi na własną rękę.Z innego źródła dowiadujemy się, że sprawa dotyczyła nie romansu, a gwałtu na kobiecie. W zapiskach z roku 1530 znajduje się wyciąg z prawa karnego, dotyczącego gwałcicieli o następującej treści: „konfiskata jego dóbr na rzecz męża lub rodziny (...) z racji raptu dokonanego przez urodzonego Dunina na wdowie po nieboszczyku Mikołaju Tomickim, kasztelanie gnieźnieńskim”.Sprawa zrobiła się na tyle głośna, że król Zygmunt I Stary powołał specjalną komisję do wyjaśnienia sprawy. Komisja składała się głównie z senatorów. Jej zadaniem było przeprowadzenie śledztwa w sprawie zbrodni oraz wizji lokalnej miejsc i okoliczności z nią związanych.Niestety, źródła nie podają przebiegu i końcowych efektów śledztwa.Wiadomo jednak, że domniemany sprawca zabójstwa Piotr Tomicki, po śmierci swego brata wychowywał jego dwóch małoletnich synów, Stanisława i Jana. Zmarł jako biskup krakowski w 1535 r. i został pochowany w kryptach katedry wawelskiej.Niewiele wiemy o działaniach innych komisji śledczych w okresie szlacheckim. Więcej informacji na ich temat pojawiło się w okresie międzywojennym, kiedy instytucja komisji śledczych weszła na stałe do historii poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów do konstytucji. Obowiązująca w latach 1919–1922 Mała Konstytucja pozwalała na powołanie komisji o charakterze śledczym. W okresie jej obowiązywania funkcjonowało kilkanaście komisji śledczych. Pierwsza z nich powołana 27 maja 1919 r. miała zbadać „okrucieństwa ukraińskie”. Kolejnymi sprawami powierzonymi komisjom specjalnym były zajścia polsko-żydowskie w Miechowie i Pińsku, powołane w maju 1919 r. W pierwszych latach obowiązywania Konstytucji Marcowej przyjętej 17 marca 1921 r., Sejm Ustawodawczy swoje funkcje sprawował również przez działalność komisji, w tym o charakterze śledczym. W tym czasie powołano kilkanaście komisji. W trakcie II kadencji Sejmu (1928–1930) 22 lutego 1929 r. powołano nadzwyczajną komisję sejmową do zbadania polityki podkładowej Ministerstwa Komunikacji. 6 marca 1930 r. powołano komisję do zbadania przeniesienia Dyrekcji Kolei Państwowych. Z kolei 21 grudnia 1929 r. powołano komisję dla zbadania zajść w Sejmie dnia 31 października 1929 r. (paraliż obrad sejmowych przez grupę ok. 100 uzbrojonych oficerów). W konstytucji kwietniowej z 1935 r. nie było wzmianki o możliwości powołania komisji śledczej. Doraźne komisje „niestałe” dla poszczególnych spraw powoływano jednak w oparciu o regulamin Sejmu z 1935 r.W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie było praktyki powoływania komisji nadzwyczajnych o uprawnieniach śledczych. Z kolei w Małej Konstytucji z 1992 r. znalazł się zapis: „Sejm może powołać komisję dla zbadania określonej sprawy z prawem przesłuchiwania w trybie Kodeksu postępowania karnego osób przez nią wezwanych”. Obecnie sejmowe komisje śledcze powoływane są na podstawie ustawy ustanowionej przez Sejm 21 stycznia 1999 r. Źródła: 1. Łukasz Piotrowski: „Cztery biografie, cztery historie” (m.niedziela.pl); 2. Anna Młynarska-Sobaczewska, Piotr Polak – „Komisje śledcze w Polsce międzywojennej”